Czy w szkolnych ławkach obok uczniów polskich siedzą tylko uczniowie ukraińscy? Absolutnie nie! Już przeszło dwadzieścia lat temu w m.st. Warszawa zastanawiano się, jak włączyć do społeczności szkolnej dzieci wietnamskie, które w wielu szkołach liczyły po kilkanaście osób. Dziś w zdecydowanej większości placówek oświatowych obok Polaków i Ukraińców są Białorusini, Indusi, Wietnamczycy, Rosjanie, Rumuni czy Gruzini – według danych ZUS z lipca tego roku 800 plus pobierało łącznie 276,6 tys. dzieci cudzoziemskich. Nasz kraj stał się miejscem docelowym dla przedstawicieli kultur innych od polskiej. Kultury polskiej, która zakorzeniona jest nie tylko w religii chrześcijańskiej, ale również w słowiańszczyźnie.

Wielokulturowość, czyli obecność przedstawicieli różnych kultur na obszarze danego kraju czy regionu, nie oznacza, że ludzie wchodzą w głębokie interakcje, akceptują swoją obecność i budują autentyczne relacje. Droga od wielokulturowości do międzykulturowości wymaga nie tylko czasu, ale również systemowych działań, wzajemnego kontaktu przedstawicieli różnych kultur oraz dialogu opartego na szacunku i tolerancji. Nie bez znaczenia zatem jest poszanowanie norm i zasad obowiązujących na terytorium kraju goszczącego osoby z doświadczeniem migracji oraz wiedza wśród autochtonów na temat kultury i obyczajów krajów i narodów, z których wywodzą się przyjezdni. Budowanie społeczeństwa międzykulturowego to wyzwanie, które samoistnie, o czym jestem przekonany, się nie zadzieje. Budowanie społeczności szkolnej, w której przedstawiciele różnych kultur czują się bezpieczni, akceptowani i chciani może stanowić nie lada wyzwanie dla dyrekcji, nauczycieli oraz uczniów i ich rodziców. Jak bowiem połączyć tradycję celebrowania świąt katolickich w polskich szkołach z poszanowaniem odrębności kulturowej dzieci i młodzieży z Indii, Gruzji, Ukrainy czy Białorusi? Poniżej dzielę się kilkoma sprawdzonymi sposobami, które stosowałem, pracując w szkołach międzynarodowych.

Pomysły na Wszystkich Świętych i Zaduszki

Kultura pochówku i wspominania zmarłych wygląda różnie na całym świecie, nawet w Europie różnie do niej podchodzimy. We Włoszech klepsydry opatrzone są fotografią osoby zmarłej, a kremacja nikogo nie dziwi. W Rumunii cmentarze potrafią być pełne kolorowych krzyży i dowcipnych epitafiów. W Indiach wciąż najbardziej popularnym sposobem pochówku jest kremacja nad brzegiem rzeki, a w Gruzji zamiast nagrobków często stawia się obrazy wykute w marmurze lub granicie przedstawiające zmarłych. W Polsce na początku listopada zarówno cmentarze parafialne, jak i komunalne toną w kwiatach i zniczach. Przy okazji 1 i 2 listopada warto z uczniami porozmawiać o tym, jak ludzie w różnych zakątkach naszego globu żegnają zmarłych i jak ich wspominają. Zamiast typowej pogadanki uczniowie mogą stworzyć lapbooki podejmujące ten temat lub też mogą wcielić się w rolę przewodników i przygotować wirtualną prezentację dotyczącą wybranego kraju. Całe przedsięwzięcie czy miniprojekt może wieńczyć wyjście na pobliski cmentarz celem posprzątania zapomnianych nagrobków. To też okazja do przeprowadzenia zajęć, np. z udziałem szkolnego psychologa dot. emocji i uczuć oraz tego, jak ludzie radzą sobie ze stratą.

Pomysły na Boże Narodzenie

W grudniu wielu wychowawców organizuje z uczniami klasową wigilię. Dzieci przynoszą jedzenie, składają sobie życzenia, śpiewają kolędy i wręczają innym prezenty. Jeżeli w twojej klasie są przedstawiciele innych religii lub niewierzące osoby, to takie świąteczne spotkanie możesz nazwać Wspólnym Świętowaniem. Nazwa ta podkreśla wspólnotowość i szanuje różnorodność kulturową. Świętujecie nie tyle Boże Narodzenie, co możliwość uczenia się razem i budowania małej społeczności. Podczas takiego spotkania jak najbardziej możecie składać sobie życzenia, pamiętając, że składamy je również z okazji kolejnego roku, w który wchodzimy tuż po Bożym Narodzeniu. Zamiast łamania się opłatkiem każdy uczeń może przygotować dla każdej koleżanki i każdego kolegi karteczkę pełną wdzięczności, w której napisze za co dziękuje drugiej osobie lub napisze kilka miłych słów. W ten sposób nie tylko rozwijamy u młodych postawę szacunku do innych, ale również wdzięczności i samorefleksji. Co z choinką?

W niektórych międzynarodowych szkołach zastępuje się ją świątecznymi ozdobami, które mają charakter bardziej świecki aniżeli religijny, ale uważam, że nie trzeba pozbywać się tego elementu (choinki), który związany jest z Bożym Narodzeniem. Warto natomiast wytłumaczyć uczniom, skąd wzięła się tradycja ubierania choinek i skąd w ogóle do nas przywędrowała ta tradycja. Alternatywą do choinki jest podłaźniczka, czyli gałązka lub czubek iglaka zawieszony pod sufitem i udekorowany jabłkami, orzechami i ozdobami z papieru. Tak dawniej Polacy stroili swoje domy w grudniu. Tak też udekorować salę mogą nasi uczniowie. Najważniejsze, aby dekoracje były wykonane przez nich – Wspólne Świętowanie jest do tego doskonałą okazją! Czy śpiewać kolędy? Oczywiście, że tak, ale włączmy do nich pastorałki i zaśpiewajmy z uczniami np. ,,Cichą noc” w różnych językach. Podczas Wspólnego Świętowania świetnie sprawdzi się quiz z wiedzy o tym, jak ludzie celebrują koniec starego roku i początek nowego. To nie tylko rewelacyjna okazja do zabawy, ale przede wszystkim szansa na poszerzenie uczniowskiej wiedzy o otaczającym ich świecie.